سرطان دهان: علائم، عوامل خطر، پیشگیری و درمان

سرطان دهان یکی از انواع سرطان های سر و گردن است که در نواحی مختلف دهان از جمله زبان، لثه ها، سقف دهان، دیواره های دهان، لب ها و لوزه ها ایجاد می شود. این نوع سرطان در مراحل اولیه ممکن است علائم واضحی نداشته باشد و به همین دلیل اغلب در مراحل پیشرفته تری تشخیص داده می شود. در این مقاله از مجله دندانپزشکی ارتودنتیست، به تفصیل به بررسی سرطان دهان، علائم آن، عوامل خطر، روش های پیشگیری و گزینه های درمانی موجود می پردازیم.

سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان (که به آن سرطان اوروفارینکس یا سرطان دهانی نیز گفته می شود) زمانی رخ می دهد که سلول های دهانی شروع به رشد غیرقابل کنترل می کنند. این رشد غیر عادی می تواند در هر یک از قسمت های دهان یا گلو به وجود آید. بیشتر تومورهای اوورفارینکس از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی هستند، که در واقع نوعی سرطان است که از سلول های سنگفرشی موجود در بافت های پوششی دهان و گلو نشأت می گیرد. این نوع سرطان می تواند به سایر بخش های بدن نیز گسترش یابد، به ویژه اگر در مراحل ابتدایی درمان نشود. یکی از دلایل اهمیت تشخیص زودهنگام این بیماری، این است که پیشرفت آن می تواند به عوارض جدی منجر شود.

علائم سرطان دهان

رشد غیر عادی و غیر قابل کنترل سلول های دهانی در مراحل اولیه ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد یا علائم آن کم و غیر واضح باشد. اما برخی از علائم رایج این سرطان که در صورت مشاهده باید به دقت بررسی شوند، عبارتند از:

• زخم های دهانی
• درد در دهان یا زبان
• تغییر در رنگ یا ظاهر بافت های دهانی
• سختی در بلع یا جویدن
• تورم یا توده های غیر عادی در دهان یا گردن
• صدای گرفتگی یا مشکل در صحبت کردن
• بوی بد دهان
• کاهش وزن غیرموجه

اگر هر یک از این علائم به مدت بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص قطعی داده شود.

عوامل خطر سرطان دهان

این نوع سرطان می تواند تحت تأثیر چندین عامل خطر قرار گیرد. برخی از این عوامل خطر قابل تغییر و برخی دیگر غیر قابل تغییر هستند:

سیگار و الکل

سیگار کشیدن یکی از اصلی ترین عوامل خطر است. افراد سیگاری یا کسانی که از انواع دیگر دخانیات (مانند قلیان، توتون جویدنی) استفاده می کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. مصرف زیاد الکل، به ویژه در ترکیب با سیگار، خطر ابتلا به سرطان اووفارنیکس را افزایش می دهد.

ویروس HPV

ویروس HPV برخی از انواع ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، به ویژه نوع ۱۶ آن، با افزایش خطر ابتلا به تومورهای دهان و حلق مرتبط است. این ویروس به راحتی از طریق تماس جنسی منتقل می شود.

ژنتیک و سبک زندگی

افرادی که در خانواده خود فرد مبتلا به سرطان دهانی داشته اند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.علاوه بر این کمبود ویتامین ها و مواد مغذی در رژیم غذایی می تواند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهد. به ویژه کمبود ویتامین A و C در بدن می تواند بر سلامت دهان تاثیر منفی بگذارد. تابش مستقیم نور خورشید بر روی لب ها می تواند خطر ابتلا به سرطان لب را افزایش دهد، به خصوص در افرادی که پوست روشنی دارند.

پیشگیری از سرطان دهان

اگرچه هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان وجود ندارد، اما رعایت برخی نکات می تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد:

ترک سیگار: یکی از مهم ترین اقدامات برای کاهش خطر ابتلا به تومورهای دهان، ترک سیگار و کاهش مصرف الکل است.

واکسن زدن: واکسن HPV می تواند در پیشگیری از ابتلا به انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی (که با رشد تومورهای دهان مرتبط است) مؤثر باشد. این واکسن معمولاً برای نوجوانان توصیه می شود.

رعایت رژیم مناسب: مصرف میوه ها، سبزیجات و مواد غذایی غنی از ویتامین ها و مواد معدنی می تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند و خطر ابتلا مشکلات دهانی را کاهش دهد.

رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن منظم دندان ها، استفاده از نخ دندان و مراجعه دوره ای به دندانپزشک برای چکاپ های منظم می تواند سلامت دهان را حفظ کرده و از مشکلات دهانی جلوگیری کند.

استفاده از ضد آفتاب: استفاده از ضد آفتاب لب و اجتناب از تابش مستقیم نور خورشید به لب ها می تواند از سرطان لب جلوگیری کند.

تشخیص سرطان

تشخیص زودهنگام سرطان دهان می تواند شانس درمان موفق را به طور قابل توجهی افزایش دهد. روش های مختلفی برای تشخیص انواع تومور دهان وجود دارند. دندانپزشکان و پزشکان می توانند با معاینه منظم دهان و لب ها، علائم سرطان را شناسایی کنند. در این معاینه، هر گونه توده، زخم یا تغییر غیرعادی در بافت های دهان بررسی می شود. در صورتی که پزشک یا دندانپزشک مشکوک به سرطان باشد، ممکن است از ناحیه مشکوک نمونه برداری (بیوپسی) کرده و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستد. روش هایی مانند سی تی اسکن، MRI یا PET scan برای ارزیابی میزان گسترش سرطان به سایر بخش های بدن ممکن است استفاده شوند.

درمان سرطان دهان

درمان به مرحله سرطان، محل دقیق آن، و وضعیت کلی سلامتی بیمار بستگی دارد. روش های درمانی شامل موارد زیر می شوند:

جراحی: جراحی معمولاً برای برداشتن تومور از دهان انجام می شود. اگر سرطان به سایر بافت ها گسترش یافته باشد، ممکن است لازم باشد که بخش هایی از فک یا زبان برداشته شوند.

شیمی درمانی: شیمی درمانی از داروهایی برای کشتن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آن ها استفاده می کند. این روش معمولاً برای سرطان های پیشرفته یا متاستاتیک مورد استفاده قرار می گیرد.

پرتودرمانی: در پرتودرمانی از اشعه های پرانرژی برای کشتن یا کوچک کردن تومورهای سرطانی استفاده می شود. این روش ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با جراحی یا شیمی درمانی استفاده شود.

ایمونوتراپی: این درمان با استفاده از داروهای خاص سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه با سلول های سرطانی تقویت می کند.

خلاصه

سرطان دهان یکی از بیماری های جدی است که نیاز به توجه ویژه دارد. آگاهی از علائم، عوامل خطر و روش های پیشگیری می تواند به شناسایی زودهنگام این بیماری کمک کند و از پیشرفت آن جلوگیری نماید. حفظ بهداشت دهان و جلوگیری از مصرف دخانیات و الکل از جمله مهم ترین اقدامات برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری است. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، مراجعه به پزشک و انجام معاینات دوره ای می تواند به تشخیص زودهنگام و درمان موثر کمک کند.